Από τις μεγαλύτερες επιδιώξεις κάθε γονιού είναι να διαπαιδαγωγήσει το παιδί του έτσι ώστε να το βοηθήσει να αναπτύξει αυτοεκτίμηση και αυτοπεποίθηση. Παράλληλα όμως υπάρχει και η συνεχής πρόκληση της οριοθέτησης και της πειθαρχίας του παιδιού μέσω της επικοινωνίας λογικών κανόνων που τίθενται για την προστασία, την ασφάλεια και την υγεία τόσο του ίδιου του παιδιού, όσο και των ανθρώπων που συναναστρέφεται. Στην προσπάθειά μας να δείξουμε έμπρακτα στο παιδί τι είναι ασφαλές και αποδεκτό για το ίδιο και τους άλλους, συχνά καταφεύγουμε σε υπερβολές ή και ανταμοιβές όταν επαινούμε μια "σωστή" συμπεριφορά τους.

Πόσο ωφέλιμη είναι η τακτική αυτή για τη υγιή ψυχοκοινωνική εξέλιξη του παιδιού μακροπρόθεσμα; Με ποιους άλλους τρόπους μπορούμε να επικροτούμε τη θετική συμπεριφορά του παιδιού μαθαίνοντάς το να κάνει το ίδιο για τον εαυτό του;

Αποτελέσματα του επαίνου

Ο έπαινος μπορεί πράγματι να αποτελέσει κίνητρο για μερικά παιδιά για να βελτιώσουν τη συμπεριφορά τους. Το πρόβλημα, ωστόσο, είναι ότι έτσι μπορεί να μάθουν ότι πρέπει να ευχαριστούν πάντα τους άλλους και να βασίζονται στην επιδοκιμασία τους. Τα παιδιά αυτά (και αργότερα ο ενήλικοι αυτοί) είναι πιο πιθανό να χτίσουν μια εικόνα για τον εαυτό τους που να εξαρτάται κυρίως από τις απόψεις των άλλων, και λιγότερο στη δική τους βούληση και ανάγκες. Υπάρχουν επίσης και παιδιά που αντιδρούν αρνητικά κι επαναστατούν μπροστά στον έπαινο, είτε επειδή δεν επιθυμούν να προσπαθήσουν για να ικανοποιήσουν τις προσδοκίες των άλλων ή επειδή υποσυνείδητα "παραιτούνται" καθώς φοβούνται ότι δεν μπορούν να ανταγωνιστούν εκείνους που φαίνεται να παίρνουν τόσο εύκολα τον έπαινο.

Παρότι ο έπαινος με την κλασσική του έννοια (Μπράβο που μάζεψες τα παιχνίδια σου, Έκανες την καλύτερη ζωγραφιά) δείχνει να αποδίδει, πρέπει να λάβουμε υπόψη μας τις μακροπρόθεσμες επιπτώσεις σε σύγκριση με άλλες μεθόδους επιβράβευσης. Το μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα της εναλλακτικής ενθάρρυνσης που θα δούμε παρακάτω είναι ότι τονώνει την αυτοπεποίθηση του παιδιού. Αντίθετα, το μακροπρόθεσμο αποτέλεσμα του επαίνου είναι ότι προκαλεί την εξάρτηση από τους άλλους.

Ακόμη και όταν προσπαθούμε συνειδητά να μεταβούμε από τον έπαινο στην ενθάρρυνση, είναι λογικό να δυσκολευόμαστε να κάνουμε μια παύση και, υπό την πίεση της στιγμής, να σκεφτούμε πριν πούμε πράγματα που έχουμε συνηθίσει.

Όταν αναρωτιέσαι λοιπόν αν αυτό που λες στο παιδί σου είναι έπαινος ή ενθάρρυνση, η Jane Nelsen, ψυχολόγος και συγγραφέας του βιβλίου ‘Αποτελεσματική Διαπαιδαγώγηση’, προτείνει να σκέφτεσαι τις παρακάτω ερωτήσεις:

- Του διδάσκω να αξιολογεί μόνο του τον εαυτό του ή να εξαρτάται σε όλη του τη ζωή από την αξιολόγηση των άλλων;

- Δείχνω σεβασμό ή είμαι χειριστικός/η;

- Βλέπω την οπτική γωνία του παιδιού ή μόνο τη δική μου;

- Θα έκανα το σχόλιο αυτό σε έναν φίλο ή όχι;

Ας δούμε τώρα 20 πρακτικούς τρόπους να ενθαρρύνεις γόνιμα το παιδί σου.

Πες του ευχαριστώ - εξήγησέ του πρακτικά γιατί είσαι ευγνώμων για τις πράξεις του.

1. Σε ευχαριστώ που με βοηθάς με… (πχ το πλύσιμο των πιάτων)

2. Κάνει τα πρωινά/εξόδους μας πιο εύκολο όταν….(πχ έχεις ήδη φτιάξει την τσάντα του σχολείου από την προηγούμενη μέρα). Σε ευχαριστώ!

3. Το εκτιμώ πραγματικά όταν…(πχ κάνεις ησυχία όταν το αδερφάκι σου κοιμάται/με βοηθάς να ξεκαθαρίσουμε τη ντουλάπα σου από τα παιδικά ρούχα που δεν σου κάνουν πια)

4. Σε ευχαριστώ που…(πχ μάζεψες μόνος/η σου τα παιχνίδια σου). Αυτό σημαίνει ότι τώρα μπορώ/μπορούμε…(πχ να διαβάσουμε ένα ακόμη παραμύθι πριν τον ύπνο)

Κάνε περιγραφικές παρατηρήσεις βασισμένες στα γεγονότα – απλώς διατύπωσε αυτό που ακούς και βλέπεις χωρίς να εκφράζεις κριτική ή συναίσθημα.

5. Ουάου! Ζωγράφισες ένα μικρό/μεγάλο σπίτι με μπλε παράθυρα και γρασίδι στον κήπο.

6. Έκανες την χ και την ψ ενέργεια και το πρόβλημα λύθηκε.

7. Αυτό σου πήρε πολύ χρόνο και όμως προσπάθησες και τα κατάφερες!

8. Έκανες αυτό το παζλ μόνος/η σου.

Εμβάθυνε και ενθάρρυνε το παιδί - θέσει τα θεμέλια για μάθηση και γόνιμη αυτοπαρατήρηση του εαυτόυ του, ενθαρρύνοντας τη συζήτηση και ρωτώντας το για αυτό που ακούς και βλέπεις, αναγνωρίζοντας παράλληλα την προσπάθεια που κατέβαλε.

9. Πώς το έκανες/σκέφτηκες αυτό;

10. Έκανες το χ, πώς σκέφτεσαι να προχωρήσεις μετά; (πχ Έφτιαξες το σώμα του χιονάνθρωπου, τι σκέφτεσαι να κάνεις μετά;)

11. Θέλω και γω να μάθω πώς να... μπορείς να μου πεις/δείξεις;

Βάλε τα συναισθήματα σε λέξεις – εξήγησέ του πώς η συμπεριφορά του σε κάνει να αισθάνεσαι. Έτσι θα βοηθήσεις το παιδί να παρατηρήσει πώς οι πράξεις του επιδρούν στα συναισθήματα των άλλων και θα του μάθεις να αναγνωρίζει σταδιακά και τα δικά του συναισθήματα.

12. Μου αρέσει πολύ να το κάνω αυτό μαζί σου.

13. Μου αρέσει να σε βλέπω να δημιουργείς/βοηθάς το αδερφάκι σου/παίζεις ποδόσφαιρο/ κ.λπ.

14. Είμαι τόσο περήφανη που είμαι η μαμά/ο μπαμπάς σου, κάθε μέρα, ό,τι κι αν γίνει.

15. Κοίτα πόσο χαρούμενος/η είναι…(πχ ο φίλος σου) σου όταν…(πχ μοιράζεσαι μαζί του τα παιχνίδια σου)/ Έκανες τον Χ να νιώθει τόση χαρά όταν το έκανες αυτό.

16. Φαίνεσαι τόσο χαρούμενος/περήφανος/η που το έκανες αυτό!

Αναγνώρισε την ύπαρξη εμποδίων και την ικανότητα του παιδιού να τα ξεπερνά. Όποιο και αν είναι το αποτέλεσμα, επικρότησε την επιμονή και την προσπάθειά του.

17. Συνέχισες να προχωράς, ακόμα κι όταν ήταν δύσκολο.

18. Είμαι πολύ περήφανος/η που…(πχ τελείωσες τα μαθήματά σου)ακόμη και αν αντιμετώπισες το χ εμπόδιο (πχ δεν είχες πολλή όρεξη σήμερα)

19. Δεν πειράζει που έχασες στον αγώνα. Είσαι πολύ θαρραλέος/α που το προσπάθησες και έβαλες τα δυνατά σου!

Μην πεις τίποτα – δεν χρειάζεται να επαινούμε και την παραμικρή ενέργεια ή να γεμίζουμε απαραίτητα κάθε χώρο με θόρυβο. Αρκεί να καθίσουμε αναπαυτικά και να παρακολουθήσουμε την απόλαυση των παιδιών μας με τα δικά τους επιτεύγματα.

20. Μην πεις τίποτα - απλά χαμογέλα.

https://www.psychology.gr/psychologia-paidiou/2407-perigrafikos-epainos-peitharhia-paidion.html

https://www.mothersblog.gr/paidi/psyxologia/story/130431/entharrynsi-enanti-epainoy-sta-paidia

25 Alternatives to Saying"Good
Job" - Picklebums

https://www.vita.gr/2021/08/19/paidi/epainos-kai-epivraveysi-pos-ofeloun-to-paidi/