Πρώτη φορά στο σχολείο & άγχος αποχωρισμού - Οδηγός για παιδιά και γονείς!

activities, kids, recreation, summer
Αύγουστος 31 2022
Swaplanet Team

Πρώτη φορά στο σχολείο & άγχος αποχωρισμού - Οδηγός για παιδιά και γονείς!

Η πρώτη μέρα στο σχολείο είναι ένα σημαντικό ορόσημο τόσο για τα παιδιά όσο και για τους γονείς, καθώς σηματοδοτεί την αρχή μιας νέας φάσης στην οικογενειακή ζωή και μας φέρνει αντιμέτωπους με όλο το φάσμα των συναισθημάτων, από τη χαρά και τον ενθουσιασμό μέχρι τη θλίψη και την αγωνία. Δεν είναι λίγες οι φορές που τα παιδιά προσχολικής (2-4) και πρώτης σχολικής ηλικίας (5-6) υποδέχονται αυτή την αλλαγή εκδηλώνοντας έντονο άγχος και φόβο, μπορεί να κλάψουν, να θυμώσουν, ακόμα και να αρνηθούν να πάνε σχολείο. "Αυτή η συναισθηματική κατάσταση συνδέεται με αυτό που ονομάζουμε «άγχος αποχωρισμού», το οποίο εκδηλώνεται από τις πρώτες φορές που το παιδί καλείται να αποχωριστεί το γονιό του" επισημαίνει η ψυχολόγος-ψυχοθεραπεύτρια, Άννα Καλυμνιού.

Λίγο πριν το πρώτο σχολικό κουδούνι, η ομάδα της Swaplanet έχει συγκεντρώσει όλα όσα πρέπει να γνωρίζεις, καθώς και χρήσιμα tips ώστε να γίνει η μετάβαση στη σχολική ζωή όσο πιο ομαλή γίνεται τόσο για σένα όσο και για το παιδί!

Τι είναι το άγχος αποχωρισμού;

Το άγχος αποχωρισμού είναι το άγχος που βιώνουν τα παιδιά όταν επισκέπτονται για πρώτη φορά τον παιδικό σταθμό, το νηπιαγωγείο ή το σχολείο και καλούνται να αποχωριστούν τον κύριο φροντιστή τους- συνήθως τους γονείς- για αρκετές ώρες μέσα στην ημέρα τους. Μπορεί να εκδηλωθεί με κλάμα, διαμαρτυρίες, φόβο και θυμό και τείνει να είναι εντονότερο όταν τα παιδιά δεν έχουν ασκηθεί στο να αποχωρίζονται τους γονείς τους και να συναναστρέφονται με άλλα άτομα.

Το άγχος αποχωρισμού αποτελεί φυσιολογικό φαινόμενο της αναπτυξιακής πορείας των παιδιών ηλικίας 7 μηνών έως 6 ετών και οφείλεται σε δύο κύριους παράγοντες:

Τα παιδιά φοβούνται μήπως συμβεί κάτι κακό στο γονιό όταν δεν είναι μαζί τους. Αυτό το συναίσθημα συνδέεται άμεσα με το δεσμό/προσκόλληση που έχουν αναπτύξει μαζί σου ως το βασικό πρόσωπο φροντίδας στη βρεφική ηλικία.
Δεν έχουν αναπτύξει την αίσθηση της «μονιμότητας του αντικειμένου». Αυτό σημαίνει ότι όσο πιο μικρά είναι τα παιδιά, οτιδήποτε ή οποιοσδήποτε χάνεται από το οπτικό τους πεδίο και τις αισθήσεις τους γενικότερα, παύει να υπάρχει. Αντίστοιχα, δεδομένου ότι δεν έχουν κατακτήσει ακόμα μία ολοκληρωμένη αίσθηση του χρόνου, γεννάται ο φόβος ότι αν ο γονιός φύγει, μπορεί και να μην ξαναγυρίσει.

Μία τόσο καίρια μετάβαση είναι λογικό να δημιουργήσει ανάμεικτα συναισθήματα σε όλα τα μέλη της οικογένειας. Όπως το παιδί μπορεί να βιώσει άγχος αποχωρισμού, είναι αναμενόμενο η πρώτη μέρα στο σχολείο να προκαλεί στο γονιό από τη μία ένα αίσθημα περηφάνιας, χαρά και ικανοποίησης που το παιδί μεγαλώνει, εξελίσσεται και ανεξαρτητοποιείται, και από την άλλη ανησυχία για το αν η φροντίδα του παιδιού τους θα είναι επαρκής και αν θα μπορέσει να ανταπεξέλθει στο νέο περιβάλλον. Πολλές φορές επίσης ο γονέας βιώνει αμφιβολία και ενοχές επειδή εμπιστεύεται την φροντίδα του παιδιού του σε κάποιον άλλο, ή ακόμα και την αίσθηση της απώλειας και το φόβο ότι θα πάψει να έχει τον ίδιο δεσμό με το παιδί του τώρα που περνούν λιγότερο χρόνο μαζί.

Τα συναισθήματα αυτά μεταφέρονται άμεσα στο παιδιά, καθώς τα παιδιά αντιλαμβάνονται τον κόσμο σε μεγάλο βαθμό αποκωδικοποιώντας και αφομοιώνοντας τα συναισθήματα των γονέων τους. Επομένως, όσο πιο σίγουροι και αισιόδοξοι είναι οι γονείς για την μετάβαση του παιδιού στην πραγματικότητα του σχολείου, τόσο πιο ομαλή αναμένεται να είναι και η προσαρμογή του. Το παιδί έχει την προσοχή στραμμένη στους γονείς του για να βεβαιωθεί ότι θα είναι ασφαλές στο νέο του περιβάλλον και ότι έχουν εμπιστοσύνη στην ικανότητά του να προσαρμοστεί σε αυτό. Αυτή η σιγουριά δεν επικοινωνείται στο παιδί μόνο λεκτικά, αλλά πολύ περισσότερο από τα μη λεκτικά μηνύματα που εκπέμπει από την εσωτερική του στάση ο γονιός. Συνεπώς, η αρμονική προσαρμογή του παιδιού στο σχολείο ξεκινάει από τους γονείς και το πώς διαχειρίζονται και εκδηλώνουν τα συναισθήματά τους γι' αυτό το καινούργιο βήμα του παιδιού τους.

Συμβουλές για γονείς που αντιμετωπίζουν άγχος του αποχωρισμού

Ένα βήμα τη φορά. Πριν τη μεγάλη μέρα, εξασκήσου με μικρότερους αποχωρισμούς, όπως μια ολιγόωρη έξοδος χωρίς το παιδί, ώστε να εξοικειωθείτε και οι δύο, με την ιδέα ότι μπορείτε να είστε καλά και χαρούμενοι, χωριστά ο ένας από τον άλλο.

Extra Tip: Εάν περιμένετε νέο μέλος στην οικογένεια, απόφυγε να συνδυάσεις χρονικά την αρχή του σχολείου για το μεγάλο παιδί με τον ερχομό του μικρού

Λίγο πριν από την πρώτη ημέρα, αν υπάρχει η δυνατότητα, προγραμμάτισε κάποια επίσκεψη στο σχολείο. Δείξε στο παιδί σου την τάξη του και τους χώρους του σχολείου αλλά και γνώρισε τον/την εκπαιδευτικό του. Ρώτησέ τον/την για τη διαδικασία που ακολουθεί το σχολείο όταν τα παιδιά κλαίνε για τους γονείς τους, καθώς και οτιδήποτε σε απασχολεί σχετικά με τη ρουτίνα της σχολικής ζωής. Αυτό θα βοηθήσει στο να σου είναι τα πάντα ξεκάθαρα, να αρθούν τυχόν ανησυχίες για τη φροντίδα του παιδιού σου στο νέο αυτό περιβάλλον αλλά και στο να μπορείς να μιλήσεις και να προετοιμάσεις το παιδί κατάλληλα για το τι θα κληθεί να αντιμετωπίσει.

Extra Tip: Φρόντισε να ενημερώσεις τον/την εκπαιδευτικό για τυχόν ιατρικά ζητήματα, όπως τροφικές αλλεργίες.

Μην αποθαρρύνεσαι με το πρώτο κλάμα. Θυμήσου πως κάθε αρχή είναι και δύσκολη, οπότε μην σπεύσεις να αναβάλεις την έναρξη της σχολικής πορείας του παιδιού για “του χρόνου” με την πρώτη αρνητική αντίδραση του παιδιού, κάτι που αποτελεί συχνό φαινόμενο στους γονείς με παιδιά προσχολικής ηλικίας. Έτσι, παρέχεις στο παιδί σου την ευκαιρία να μάθει πώς να διαχειρίζεται τα αρνητικά συναισθήματα και να αντιμετωπίζει με ενεργητικό τρόπο τυχόν προβλήματα από το να τα αποφεύγει.
Αντιστάσου στα συχνά τηλεφωνήματα ή τις αιφνίδιες επισκέψεις στο σχολείο για να ελέγξεις την κατάσταση του παιδιού. Μια τέτοια συμπεριφορά δεν βοηθά ούτε την ψυχολογία σου ούτε το παιδί που αντιλαμβάνεται την έλλειψη εμπιστοσύνης και αισθάνεται με τη σειρά του την ανάγκη να σε ελέγχει συνεχώς, όπως διαπιστώνει και η παιδοψυχολόγος και συγγραφέας του βιβλίου Self-Aware Parent κα Walfish.
Βρες μια καταφατική και εμψυχωτική φράση (mantra) όπως «Αυτό είναι το καλύτερο μέρος για (το όνομα του παιδιού σου)» ή «Ήταν σωστή απόφαση να φέρεις εδώ τον/την(το όνομα του παιδιού σου)» για να σου υπενθυμίζει γιατί ο αποχωρισμός αυτός είναι καλός τόσο για σένα όσο και για το παιδί σου. Μην διστάσεις να το επαναλάβεις όσο συχνά το χρειάζεσαι!

Συμβουλές για την προετοιμασία του παιδιού για την πρώτη μέρα στο σχολείο

Μάθε του να αυτοεξυπηρετείται. Δείξε στο παιδί πώς μπορεί να ανταπεξέρχεται σε βασικά λειτουργικά καθήκοντα, όπως πώς να σκουπίζει το πρόσωπό του μετά το φαγητό ή πώς να πηγαίνει τουαλέτα χωρίς βοήθεια ή ακόμα πώς να φορά σωστά τη μάσκα του. Μόλις εξοικειωθεί με αυτά, μπορείς να προχωρήσεις σε άλλα σημεία της ρουτίνας του που θα το κάνουν να νιώθει πιο ικανό και αυτόνομο. Για παράδειγμα, άσε το να ντύνεται και να διαλέγει τα παιδικά ρούχα μόνο του. Παρόλα αυτά, υπενθύμιζέ του πως όταν χρειαστεί βοήθεια από έναν ενήλικα (δηλαδή τον/την εκπαιδευτικό του) μπορεί να τη ζητήσει χωρίς να ντρέπεται.
Μίλα του για τις θετικές πτυχές του σχολείου και κάνε την πρώτη μέρα να μοιάζει σαν την αρχή μιας υπέροχης περιπέτειας. Σε αυτό μπορούν να βοηθήσουν διηγήσεις από ωραίες στιγμές των δικών σου σχολικών χρόνων ή η αγορά των καινούργιων σχολικών ειδών μαζί με το παιδί.
Μίλησε στο παιδί από πριν για το πρόγραμμα που θα ακολουθήσει. Να είσαι συγκεκριμένος και ειλικρινής σχετικά με το πότε θα φύγεις και πότε θα γυρίσεις να το πάρεις. Για παράδειγμα, μπορείς να πεις: «θα ζωγραφίσεις και θα παίξεις με τα άλλα παιδάκια και θα έρθω να σε πάρω μετά το μεσημεριανό φαγητό». Επειδή τα παιδιά αυτών των ηλικιών δεν έχουν ακόμα μια ανεπτυγμένη αίσθηση του χρόνου είναι καλό να χρησιμοποιείς συγκεκριμένα ορόσημα που θα χτίσουν μια αίσθηση ασφάλειας και εμπιστοσύνης μεταξύ σας.

Φτιάξε μια ρουτίνα αποχωρισμού. Για παράδειγμα μπορείς να πεις «τώρα θα πούμε αντίο, θα κάνουμε μία αγκαλιά και θα κουνήσουμε τα χέρια μας πίσω από το παράθυρο». Έτσι το παιδί θα νιώσει ότι έχει κάποιον έλεγχο στη διαδικασία του αποχωρισμού. Θα ήταν καλό να κάνετε από πριν εξάσκηση σε αυτή τη ρουτίνα είτε αναπαριστώντας τη θεατρικά με το παιδί είτε “παίζοντάς” τη με κάποιες φιγούρες ή αρκουδάκια. Μπορείς ακόμα να του διαβάζεις παραμύθια στα οποία ο ήρωας πηγαίνει πρώτη φορά σχολείο. Ένας άλλος τρόπος δημιουργίας εξοικείωσης για το παιδί με το σχολείο είναι να το συμπεριλάβεις στην επιλογή των σχολικών ειδών και του ρουχισμού που θα αγοράσεις για τις δραστηριότητες του σχολείου. Μπορείτε να διαλέξετε μαζί τα ρουχαλάκια για τις δραστηριότητες του. Με αυτόν τον τρόπο το παιδί οραματίζεται τις όμορφες στιγμές που θα περάσει με τους νέους φίλους που θα κάνει στο σχολείο, δημιουργώντας του μια αίσθηση χαράς και οικειότητας με τα άλλα παιδάκια.
Την ώρα του αποχαιρετισμού μείνε σταθερός/η στην απόφασή σου και αποχαιρέτησέ το ήρεμα και αποφασιστικά ενημερώνοντάς το ξανά για το πότε θα έρθεις να το πάρεις. Όπως και να αντιδράσει το παιδί, μην κάτσεις πάνω από 5 λεπτά. Το παιδί θα μπορέσει να νιώσει άνετα στο χώρο και θ’ αρχίσει να προσαρμόζεται όταν δεν σε δει εκεί. Δείξε εμπιστοσύνη τόσο στο παιδί σου όσο και στους εκπαιδευτικούς του.
Επίτρεψέ του τα “κοινά” συναισθήματα και παρότρυνέ το να τα μοιραστεί μαζί σου. Αντί δηλαδή να πεις “τώρα που πας σχολείο είσαι μεγάλο παιδί και δεν κάνει να κλαις”, επιβεβαίωσε το συναίσθημά του και υπενθύμισέ του ότι θα είσαι πάντα εκεί για αυτό “βλέπω ότι είσαι θυμωμένος/η και στενοχωριέσαι και για αυτό είμαι εδώ να σε πάρω αγκαλιά και να σε ακούσω”. Μπορεί ακόμη να έχει μαζί του ένα οικείο παιχνίδι ή αντικείμενο που θα το παρηγορεί και θα του θυμίζει τη στήριξή σου όταν το κατακλύζουν τα αρνητικά συναισθήματα.

Η πρώτη μέρα στο σχολείο μπορεί να μοιάζει ένα απαιτητικό βίωμα αλλά είναι ένα πολύ σημαντικό στάδιο για την εξέλιξη και την ανεξαρτητοποίηση του παιδιού. Μην ξεχνάς ότι κάθε παιδί είναι μοναδικό και προσαρμόζεται με το δικό του τρόπο και στο δικό του χρόνο. Οπλίσου με αγάπη και υπομονή, άκου τα συναισθήματά σου όπως και του παιδιού σου και υιοθέτησε μικρά καθημερινά βήματα που θα το κάνουν να νιώθει αυτόνομο και συναισθηματικά ασφαλές τόσο κοντά σου όσο και μακριά σου.

Καλή αρχή και καλή σχολική χρονιά!

Πηγές άρθρου: